(注 このカンボジア語の文章は、先に日本語で投稿したものと、内容は重なりますけれど、原文の日本語は、改めてカンボジアの人に読んでもらうつもりで書き直したものです。先の投稿を翻訳したものではありません。改めて書き直した日本語原文は、まずGoogle翻訳機能を使ってカンボジア語に訳し、それをベースにして原文の日本語にあうようにハイムサンワー氏が文章を練り直しています。原文の日本語は、文末に載せてあります。興味があるかたはそちらをどうぞ。)
អគារវិទ្យាសាស្ត្រ និងគណិតវិទ្យារបស់គម្រោង STEPSAM នៅក្នុង NIE ត្រូវបានសាងសង់ដោយមិនមានជម្រាល។
កាលពីយូរយារណាស់មកហើយ មានអគារមួយខ្នងកម្ពស់ពីរជាន់ មួយឈ្មោះថា អគារវិទ្យាសាស្ត្រ និងគណិតវិទ្យា ត្រូវបានសាងសង់នៅវិទ្យាស្ថានជាតិអប់រំ (NIE) ក្បែរវិមានឯករាជ្យ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ដោយមានការឧបត្ថម្ភពីរដ្ឋាភិបាលជប៉ុន។ អគារនេះបានសាងសង់រួចរាល់នៅឆ្នាំ2002។ ដូចនេះ បើគិតមកដល់ឥឡូវគឺមានរយៈពេល20 ឆ្នាំមកហើយ។
ខ្ញុំមកដល់ភ្នំពេញក្នុងឆ្នាំ ២០០២ ពេលអគារវិទ្យាសាស្ត្រនិងគណិតវិទ្យាបានសាងសង់រួច។ ខ្ញុំបានចាប់ផ្តើមធ្វើការលើគម្រោងគាំទ្រការអប់រំផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ និងគណិតវិទ្យា ដែលមានឈ្មោះថា STEPSAM។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំមិនទាន់ជិះរទេះរុញនៅឡើយទេ។ ហើយទោះបីជាមិនមានជម្រាលនៅក្នុងអគារវិទ្យាសាស្ត្រ និងគណិតវិទ្យាក៏ដោយ ក៏ខ្ញុំមិនខ្វល់អ្វីទាំងអស់។
នៅពេលដែលអគារវិទ្យាសាស្ត្រ និងគណិតវិទ្យាត្រូវបានសាងសង់ ទាំងភាគីជប៉ុន និងភាគីកម្ពុជា មិនបានគិតថា បុគ្គលដែលប្រើរទេះរុញអាចក្លាយជាគ្រូបង្រៀននៅវិទ្យាល័យនោះទេ។ វាមិនមែនត្រឹមតែរទេះរុញនោះទេ។ គ្មាននរណាម្នាក់ធ្លាប់នឹកស្មានថា ជនពិការ ដូចជាជនពិការភ្នែក ពិការការស្ដាប់ ឬជនគថ្លង់ នឹងអាចក្លាយជាគ្រូបង្រៀនបាននោះទេ។
ម្ភៃឆ្នាំបានកន្លងផុតទៅហើយ ចុះពេលនេះវិញ? នៅក្នុងគម្រោងដែលកំពុងដំណើរការ គម្រោងបង្កើតមូលនិធិសម្រាប់មហាវិទ្យាល័យអប់រំគ្រូបង្រៀន (E-TEC), RTTC/PTTC ភ្នំពេញ, និង RTTC/PTTC បាត់ដំបង នឹងក្លាយជាសាកលវិទ្យាល័យដែលសិស្សត្រូវសិិក្សារយៈពេលបួនឆ្នាំ។ ហើយម្តងទៀត ដោយមានការគាំទ្រពីប្រទេសជប៉ុន អគារសិក្សាថ្មីមួយកំពុងត្រូវបានសាងសង់។ វាជាអគារសិក្សាដ៏ល្អ។
និយាយអញ្ចឹង តើអគារសិក្សាថ្មីនេះមានជម្រាល ដើម្បីឱ្យសិស្សជិះរទេះរុញអាចចូលរៀនបានទេ? តើមានជណ្តើរយន្តដើម្បីឱ្យគាត់អាចទៅបន្ទប់រៀនណាក៏បានដែរឬទេ? ខ្ញុំពិតជាចង់ដឹងណាស់។ ខ្ញុំជឿថាគ្រូដែលស្គាល់ខ្ញុំ ក៏កំពុងអានប្លក់នេះផងដែរ។ តើអាចប្រាប់ខ្ញុំផងបានទេ ថាតើនៅសាកលវិទ្យាល័យថ្មី មានជម្រាលដែរឬទេ? សូមជួយប្រាប់ខ្ញុំផង។
“ជាដំបូង សូមធ្វើសម្រាប់មនុស្សទូទៅដែលមានសុខភាពល្អជាមុនសិន។ ហើយបន្ទាប់មក ចាំគិតដល់ជនពិការ”
គំនិតដែលថា “ជាដំបូង យើងធ្វើសម្រាប់មនុស្សទូទៅដែលមានសុខភាពល្អជាមុនសិន។ ហើយបន្ទាប់មក ចាំគិតដល់ជនពិការ” គឺជាគំនិតដែលមនុស្សទូទៅតែងតែគិត។ និយាយរួម មនុស្សជាច្រើនមិននឹកស្មានថា វាជារឿងចម្លែកទេ ដែលគិតថាជីវិតរបស់មនុស្សសាមញ្ញ ត្រូវការភាពសំបូរបែប និងងាយស្រួល។ ដោយសារតែមនុស្សជាច្រើនគឺជាមនុស្សដែលមានសុខភាពល្អ។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ កាលពី 100 ឆ្នាំមុន មានប្រទេសជាច្រើននៅក្នុងពិភពលោកបានគិតថា “ចូរគិតអំពីបុរសជាមុនសិន។ ចំណែកស្ត្រីចាំគិតតាមក្រោយ” ។ ឧទាហរណ៍ សិទ្ធិបោះឆ្នោតដំបូងត្រូវបានផ្តល់ឱ្យតែបុរសប៉ុណ្ណោះ។ ប្រហែលជានៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី 20 ដែលស្ត្រីត្រូវបានផ្តល់សិទ្ធិបោះឆ្នោតនៅក្នុងប្រទេសជាច្រើនជុំវិញពិភពលោក។ រឿងរ៉ាវនេះ ទើបតែកន្លងផុតទៅបានត្រឹមតែកន្លះសតវត្សតែប៉ុណ្ណោះ។
យ៉ាងណាម៉ិញ ប្រសិនបើពេលនេះមានតែបុរសប៉ុណ្ណោះត្រូវបានគេអនុញ្ញាតឱ្យបោះឆ្នោត ហើយស្ត្រីមិនអាចបោះឆ្នោតបាន វាគឺជាបញ្ហាដ៏ធំ។
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ មានមនុស្សមិនច្រើនទេដែលគិតអំពីជនពិការ។
ដូចគ្នាដែរចំពោះរថយន្តក្រុងសាធារណៈដែលដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ ជាឧទាហរណ៍ នៅប្រទេសជប៉ុន ឥឡូវនេះអ្នកជិះរទេះរុញក៏អាចឡើងជិះឡានក្រុងសាធារណៈបានដែរ។ នៅឆ្នាំ 2018 ខ្ញុំបានទៅលេងប្រទេសកាណា។ នៅប្រទេសកាណាដា វាជារឿងធម្មតាដែលអ្នកជិះរទេះរុញឡើងជិះឡានក្រុងសាធារណៈដូចមនុស្សទូទៅផ្សេងទៀត។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ រទេះរុញមិនអាចប្រើប្រាស់លើឡានក្រុងដែលជប៉ុនបានផ្ដល់ជំនួយមកកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ 2019 នោះទេ។ វាមិនត្រឹមតែជប៉ុនទេ។ រថយន្តក្រុងដែលផ្ដល់ដោយប្រទេសចិន និងកូរ៉េខាងត្បូងក៏មានជណ្ដើរខ្ពស់ ដែលអ្នកជិះរទេះរុញមិនអាចឡើងជិះបាន។
មិនថាតែនៅប្រទេសជប៉ុន ចិន កូរ៉េខាងត្បូង និងកម្ពុជា មនុស្សគ្រប់គ្នាបានគិតថា “ចូរយើងធ្វើសម្រាប់មនុស្សមានសុខភាពល្អជាមុនសិន។ ហើយចាំគិតដល់ជនពិការតាមក្រោយ” ។ ប៉ុន្តែ អ្នកដែលមានសុខភាពល្អតែងតែមានចំនួនច្រើនគ្រប់ពេលវេលា។
នៅប្រទេសជប៉ុន និងសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងចំណោមប្រជាជនសរុបទាំងអស់ មានចំនួនប្រជាជន១០% មានពិការភាព។ ហើយវាប្រហែលជាដូចគ្នាទៅនឹងប្រទេសផ្សេងទៀតនៅក្នុងពិភពលោក។ ប្រហែលជាសូម្បីតែនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប្រជាជនប្រហែល ១០% មួយពិការភាព។ សូមចាប់ផ្តើមគិតអំពីប្រជាជនទូទៅដែលគ្មានពិការភាពចំនួន ៩០%។ ហើយចូរយើងគិតអំពីជនដែលមានពិការភាព ចំនួន ១០% នៅពេលក្រោយ។
ប៉ុន្តែ តើគិតនៅពេលណា? តើនៅពេលណា ចាប់ផ្តើមគិតអំពីជនដែលមានពិការភាពចំនួន ១0% ?
បើមានអ្នកណាដឹងសូមជួយប្រាប់ផង។ ខ្ញុំមានពិការភាព ហើយកំពុងទន្ទឹងរង់ចាំវាចាប់ពីពេលនេះតទៅ។ បើអាច សូមគិតឱ្យបានឆាប់ៗ។
ហើយកាលពី 20 ឆ្នាំមុន អគារ NIE Science and Mathematics មិនមានជម្រាលទេ។ និយាយអ៊ីចឹង តើមានជម្រាលនៅអគារសិក្សាថ្មី E-TEC ដែរឬទេ?
មិត្តភក្តិដែលជិះរទេះរុញនៅកំពត
ថ្ងៃមុន ខ្ញុំបានធ្វើដំណើរចេញពីភ្នំពេញ ក្រោយពីខានចេញក្រៅក្នុងរយៈពេលដ៏យូរ។ ខ្ញុំបានទៅលេងប្អូនឌី នៅខេត្តកំពត ដែលបានស្គាល់គ្នាកន្លងមក ហើយគាត់ក៏ជិះរទេះរុញដែរ។
ខ្ញុំបានជួប ឌី កាលពីបីឆ្នាំមុន នៅពេលដែលគាត់កំពុងទទួលការបណ្តុះបណ្តាលជាលើកដំបូង នៅអង្គការគាំទ្រពិការភាព។ ឌីបានធ្លាក់ពីលើដើមដូងកាលពីអាយុ 18 ឆ្នាំ ក្នុងឆ្នាំ2011 ហើយបានរងរបួសយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ជាសំណាងល្អ គាត់មិនបានបាត់បង់ជីវិត ប៉ុន្តែឌីមិនអាចដើរបាន ហើយត្រូវប្រើរទេះរុញ។ ឌីដែលជាសិស្សវិទ្យាល័យក៏បានឈប់រៀននៅវិទ្យាល័យផងដែរ។ ហើយឥឡូវនេះឌីកំពុងរស់នៅក្នុងផ្ទះជាមួយឪពុកម្តាយ បងប្រុស និងប្រពន្ធរបស់បងប្រុស។
ទោះជាត្រូវជិះរទេះរុញក៏ដោយ ក៏ឌីអាចចិញ្ចឹមមាន់សម្រាប់ប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិតបានដែរ។ គាត់ជាយុវជនដែលមានភាពម៉ឺងម៉ាត់ និងមានភាពរស់រាយរាក់ទាក់។
ខ្ញុំបានសួរឌីថាតើជីវិតអ្នកនៅភូមិយ៉ាងម៉េចដែរ? ឌីបានឆ្លើយថា៖ «អ្នកភូមិខ្លះហៅខ្ញុំថា អាខ្វិន។ ខ្ញុំពិតជាតូចចិត្តណាស់ដែលត្រូវបានគេហៅបែបនេះ។» «នៅពេលមានប្រជុំនៅក្នុងកម្មវិធីភូមឃុំ ខ្ញុំមិនត្រូវបានគេហៅឲ្យចូលរួមទេ គេរើសអើងខ្ញុំដោយសារតែខ្ញុំពិការ។» «វត្តក្នុងភូមិ គេសង់សាលាឆាន់ថ្មីមួយ។ ខ្ញុំសុំឲ្យគេធ្វើជម្រាលដើម្បីអាចឲ្យខ្ញុំបានចូលរួមបាន។ តែគេមិនបានធ្វើតាមសំណូមពររបស់ខ្ញុំទេ។ សាលាឆាន់នេះ មិនមានជម្រាលទេ។ ការសាង់សង់នេះ ឪពុកខ្ញុំក៏ចូលបុណ្យផងដែរ។ » លោកចៅអធិការវត្តប្រហែលជាមិនចូលចិត្តការរចនាថ្មីជាមួយនឹងជម្រាលទេ។ .
ត្រង់ចំនុចនេះផងដែរ “សូមធ្វើសម្រាប់មនុស្សមានសុខភាពល្អជាមុនសិន។ ហើយចាំគិតអំពីជនពិការតាមក្រោយ” ។ ដោយសារតែចំនួនជនពិការមានតិចតួចនៅទូទាំងប្រទេស ដូចនេះមិនអាចជួយបាន មិនអញ្ចឹងឬ?
អ្នកដែលមិនធ្លាប់ទាក់ទងជាមួយជនពិការ មិនយល់ពីអារម្មណ៍របស់ជនពិការ។ មនុស្សមួយចំនួនយល់ឃើញថា វាជាការអាម៉ាស់ដែលមានជនពិការនៅក្នុងគ្រួសាររបស់ពួកគេ។ អ្នកខ្លះគិតថា ខ្លួនពិការដោយសារគេធ្វើខុសក្នុងជាតិមុន។
ប៉ុន្តែមនុស្សគ្រប់រូបអាចពិការ ដោយសារគ្រោះថ្នាក់, មានជំងឺ ឬក្លាយជាមនុស្សចាស់ ក៏មានន័យថាពិការដែរ។ មានតែពេលនោះទេ ដែលយើងអាចយល់ពីអារម្មណ៍របស់ជនពិការ។ ខ្ញុំក៏ដូចគ្នាដែរ។ ខ្ញុំមិនដឹងពីជនដែលមានពិការភាព រហូតដល់ខ្ញុំបានរងរបួសធ្ងន់ក្នុងគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ ហើយដើរមិនបាន។ វាជារឿងដ៏អាម៉ាស់ សម្រាប់ខ្ញុំ។
ដូច្នេះហើយ ឥឡូវនេះ ខ្ញុំកំពុងតែព្យាយាមជួយលើកកម្ពស់ជនដែលមានពិការភាព។ មានជនពិការនៅក្នុង សង្គម។ ហើយជនពិការក៏ជាមនុស្សដែរ។ ពួកគាត់គឺជាមនុស្សដូចតែអ្នកដែរ។
「最初に健常者のことをやりましょう。障害者のことはその後で考えましょう」と私も考えていました。
STEPSAMで支援したNIEの理数科棟にはスロープはありません
昔々、プノンペンの独立記念塔のすぐ脇にあるNational Institute of Education(NIE)に日本国政府の支援で理数科棟という2階建ての小さな建物が建てられました。完成したのは2002年、今から20年前のことです。
私はその理数科棟が完成した2002年にプノンペンにやってきました。STEPSAMという理数科教育支援プロジェクトで働き始めたのです。そのとき、私はまだ車イスは使っていませんでした。そして、理数科棟にスロープがなくても、私はまったく気になりませんでした。
理数科棟が支援されたとき、日本側も、カンボジア側も、車イスを使う人が高校の先生になる可能性があることを誰も考えていなかったのです。車イスだけではありません。視覚障害のある人、聴覚障害がある人、話せない人といった障害者が先生になるなんて、誰も想像したことがありませんでした。
あれから20年経って、今はどうでしょう。今進んでいるThe Project for Establishing Foundation for Teacher Education College (E-TEC)では、プノンペンRTTC/PTTCとバッタンバンRTTC/PTTCがそれぞれ4年制大学になります。そしてやはり日本国の支援を受けて、新しい校舎が建設されています。立派な校舎です。
さて、新しい校舎には車イスの学生が勉強できるように、スロープはついていますか?どの教室にも行けるように、エレベーターは設置されていますか? 私はぜひ知りたいです。知っている先生もきっとこのブログを読んでいるでしょう。新しい大学で、バリアフリーはどうなっているか、ぜひ私に教えて下さい。よろしくおねがいします。
「まずは健常者のことをやりましょう。 障害者のことはその後で考えましょう」
「まずは健常者のことをやりましょう。障害者のことはその後で考えましょう」という考え方は、とても普通の考え方です。まずは普通の人の生活が豊かに便利になる必要があると考えることが、それほど変だとは多くのひとは考えないですよね。だって、多くの人は健常者ですから。
同じように100年前は、「まずは男の人のことをやりましょう。女の人のことはその後で考えましょう」と世界の多くの場所では考えられてきました。たとえば、選挙の投票権も、まずは男性だけに与えられました。世界の多くの国々で女性にも投票権が与えられるようになったのは、20世紀も中頃のことです。それからまだ半世紀ちょっとしか経っていません。
けれども、もし今、男性だけに投票が許されて、女性は投票できなかったとしたら大問題です。
でも、まだ障害者のことを考える人はけして多くありません。
プノンペンに整備された公共バスもそうです。たとえば日本では、今では公共バスには車イスでも乗れます。2018年に私はカナダに遊びに行きました。カナダでも、車イスでも公共バスに乗るのは普通のことです。けれども2019年に日本国がカンボジアに支援したバスには、車イスは乗れません。日本国だけではありません。中国や韓国が支援したバスも、床が高くて車イスを使う人が乗るのは無理です。
日本国も、中国も韓国も、そしてカンボジアでも、みんなが「まずは健常者のことをやりましょう。障害者のことはその後で考えましょう」と考えたのです。だって、健常者のほうがずっと多いですから。
日本でも米国でも、人口の10%の人たちは何か障害を持っています。それは世界のどの社会でもだいたい同じです。おそらくカンボジアでも、人口の10%前後の人たちが、何らかの障害を持って暮らしています。けれども、まずは90%の障害のない人たちのことをやりましょう。10%の障害のある人たちのことは、また後で考えましょう。
でも、それはいつですか?いつになったら、10%の障害のある人のことを考え始めますか?
分かる人がいたら、ぜひ教えて下さい。障害のある私は、今から楽しみにしています。できれば、早く考えてください。
そして、20年前のNIE理数科棟にはスロープはありませんでした。さて、今のE-TECの新しい校舎にはスロープはありますか?
カンポットの車イスの友人
先日、久しぶりにプノンペンの外にでかけました。カンポットの車イスの友人、ディーさんを訪ねたのです。
ディーさんとは3年前に、彼が障害者支援組織で研修しているときに初めて会いました。ディーさんは2011年、18歳のときに、ヤシの木から落ちて大怪我をしたのです。幸い死にませんでしたけれど、ディーさんは歩けなくなり、車イスを使う生活です。高校生だったディーさんは、高校も退学しました。そして、今は自宅で両親とお兄さん夫婦と一緒に暮らしています。
車イスですけれど、ディーさんは仕事で養鶏をやっています。真面目で明るい、気持ちのいい青年です。
「村での暮らしはどうですか?」と私はディーさんに質問しました。「村の人の中には、私のことを「イザリ者」と呼ぶ人もいます。そう呼ばれると、とても悲しいです」ディーさんは答えてくれました。「村役場でのミーティングに、私だけ呼ばれないこともあります。障害があると、差別されてしまうのです」「近所のパゴダで新しい建物ができました。そのときには、父もドネーションしています。けれども、その新しい建物にはスロープはありません。スロープをつけて欲しいとお願いしたのですけれど、ダメでした」「パゴダのリーダーのお坊さんたちは、スロープのある新しいデザインが好きでないのかもしれません」ディーさんは悲しそうに少し顔を曇らせました。
ここでも 「まずは健常者のことをやりましょう。 障害者のことはその後で考えましょう」 です。障害者の人は、全体の中では少ないから、仕方ないのでしょうか?
障害者と接したことがない人は、障害者の気持ちはわかりません。家族に障害のある人がいると、恥ずかしいと思う人もいます。障害があるのは、前世で悪いことをしたからだと考える人もいます。
けれども、誰もが障害者になる可能性があります。事故や、病気や。あるいは老人になることは、障害を持つということです。そうなったとき、初めて障害者の気持ちがわかるのです。私もそうでした。2014年に交通事故で大怪我をするまで、歩けなくなるまで、障害者のことはわからないままでした。恥ずかしいことです。
だから、今は障害者のことを宣伝します。社会には、障害のある人がいます。そして、そんな障害者も人間です。あなたと同じ、人間です。
コメント、いただけたらとても嬉しいです